Ráiteas Tosaigh Oifig an Ombudsman do Leanaí do Chomhchoiste an Oireachtais um Leanaí, Comhionannas, Míchumas, Lánpháirtíocht agus Óige, an 9 Bealtaine 2023

Comhchoiste an Oireachtais um Leanaí, Comhionannas, Míchumas, Lánpháirtíocht agus Óige

Ráiteas Tosaigh Oifig an Ombudsman do Leanaí

Dé Máirt, an 9 Bealtaine 2023

 

Réamhrá

Ba mhaith le hOifig an Ombudsman do Leanaí buíochas a ghabháil leis an gComhchoiste ar Leanaí, Comhionannas, Míchumas, Lánpháirtíocht agus Óige (Coiste) as an gcuireadh a bheith anseo inniu chun Scéim Ghinearálta an Bhille um Chúram Leanaí (Leasú) 2023 (2023 Scéim Ghinearálta) a phlé. Cuireann an tOmbudsman do Leanaí, an Dr Niall Muldoon, a leithscéal nach bhfuil sé in ann freastal ar an gcruinniú seo mar gheall ar réamhghealltanas oibre.

 

Mar is eol do chomhaltaí an Choiste, is comhlacht reachtúil neamhspleách í Oifig an Ombudsman do Leanaí (OOL), a bunaíodh in 2004 faoin Acht um Ombudsman do Leanaí 2002. Faoin Acht 2002, tá dhá phríomhfheidhm reachtúil ag OOL:

• cearta agus leas leanaí suas le 18 mbliana d’aois a chur chun cinn; agus
• gearáin a dhéanann leanaí agus daoine óga nó a dhéantar ar son leanaí agus daoine óga faoi ghníomhaíochtaí riaracháin comhlachtaí poiblí, scoileanna agus ospidéil shaorálacha a bhfuil nó a bhféadfadh tionchar diúltach a bheith acu ar leanbh.

 

Scéim Ghinearálta an Bhille um Chúram Leanaí (Leasú) 2023

Mar is eol do chomhaltaí an Choiste, thosaigh an iar-Roinn Leanaí agus Gnóthaí Óige (RLGÓ) athbhreithniú a dhéanamh ar an Acht um Chúram Leanaí 1991 (Acht 1991), in 2017, de réir gealltanais a rinneadh sa Chreat Beartais Náisiúnta do Leanaí agus do Dhaoine Óga 2014-2020 – Torthaí Níos Fearr Todhchaí Níos Gile. Phléigh OOL an próiseas athbhreithnithe ag céimeanna éagsúla den phróiseas. Ghlacamar páirt i nDíospóireacht Beartais Oscailte a reáchtáil an Roinn Leanaí agus Gnóthaí Óige i mí Mheán Fómhair 2017. Chuireamar aighneacht i scríbhinn faoi bhráid an chomhairliúcháin tosaigh de chuid RLGÓ i mí Feabhra 2018. Ina theannta sin, chuireamar aighneacht i scríbhinn eilefaoi bhráid comhairliúcháin de chuid na Roinne Leanaí, Comhionannais, Míchumais, Lánpháirtíochta agus Óige (RLCMLÓ) a rinneadh in 2020, inar cuireadh fáilte roimh an bpobal tuairimí a thabhairt faoi réamh-mholtaí chun an tAcht 1991 a leasú.

 

Chuir OOL fáilte roimh fhoilsiú na Scéime Ginearálta 2023 an 19 Aibreán 2023. Tar éis athbhreithniú tosaigh a dhéanamh ar an Scéim Ghinearálta, ba mhaith linn roinnt tuairimí a thabhairt faoi roinnt moltaí a leagtar amach inti.

 

Ar dtús, cuirimid fáilte roimh mholtaí éagsúla a luaitear sa Scéim Ghinearálta 2023. Cé go bhfuil tuilleadh mionleasaithe ag teastáil, is iad seo a leanas na moltaí atá dearfach den chuid is mó:

 

• an moladh faoin Mírcheann 4 alt nua ar threoirphrionsabail a áireamh agus rún sonraithe RLCMLÓ go mbeidh leas agus guth an linbh ina dhlúthchuid d’aon phróiseas cinnteoireachta nó soláthar seirbhíse de réir an Achta 1991 leasaithe;
• an moladh faoin Mírcheann 9 Coistí Seirbhísí Leanaí agus Daoine Óga a chur ar bhonn reachtúil;
• an moladh faoin Mírcheann 11 Coiste Comhairleach Náisiúnta an Achta um Chúram Leanaí a bhunú chun oibriú gach alt den Acht 1991 leasaithe a mheas;
• na moltaí faoin Mírcheann 28 go 39 maidir le rialú, clárú agus cigireacht na seirbhísí luathbhlianta agus feighlíochta leanaí; agus
• na moltaí faoin Mírcheann 43 maidir le hoibleagáidí tuairiscithe na Gníomhaireachta um Leanaí agus an Teaghlach (Tusla).

 

Mar a thug comhaltaí an Choiste faoi deara, áirítear sna moltaí faoin Mírcheann 11 a bhaineann le bunú agus obair Choiste Comhairligh Náisiúnta an Achta um Chúram Leanaí nua foráil ag fo-mhírcheann 13 a mhaíonn“gur cheart an tOmbudsman do Leanaí athbhreithniú a dhéanamh agus comhairle a thabhairt ar na moltaí arna n-ullmhú ag an gCoiste Comhairleach Náisiúnta faoin mírcheann 11(c)”. Phléigh an Roinn Leanaí, Comhionannais, Míchumais, Lánpháirtíochta agus Óige agus Oifig an Ombudsman do Leanaí moladh RLCMLÓ dualgas reachtúil a bhunú d’Oifig an Ombudsman do Leanaí ag cruinniú an 27 Feabhra 2023. I dtaca leis sin, chuir an tOmbudsman do Leanaí in iúl don Roinn cé go bhfuil sé oscailte i bprionsabal don dualgas reachtúil nua atá molta, braitheann a thacaíocht ar roinnt ábhar atá á bplé agus á gcomhaontú fós.

 

Tá moltaí éagsúla faoin Scéim Ghinearálta 2023 freisin atá ina n-ábhar mór imní dúinn agus ba mhaith linn go dtabharfaidh an Coiste aird ar leith orthu seo le linn an phróisis grinnscrúdaithe réamhreachtaigh. Áirítear leis sin:

 

• na moltaí faoin Mírcheann 7 a bhaineann le cúram deonach;
• na moltaí faoin Mírcheann 8 a bhaineann le leanaí atá ‘as baile go sealadach’;
• na moltaí faoin Mírcheann 10 a bhaineann le dualgas na gcomhlachtaí ábhartha comhoibriú le chéile; agus
• na moltaí faoin Mírcheann 44 a bhaineann le dualgas Tusla measúnuithe maidir le díobháil líomhnaithe nó riosca díobhála do leanbh a fháil agus a mheas, lena n-áirítear an moladh an Nós Imeachta Cruthaithe um Mí-Úsáid Leanaí (CASP) a chur ar bhonn reachtúil.

 

Cé go bhfuil sé lasmuigh de scóip an ráitis tosaigh seo ár n-imní ar na moltaí sin a chur in iúl, bheimid breá sásta é seo a dhéanamh inniu agus muid ag plé na Scéime Ginearálta 2023.

 

Tugaimid faoi deara nach bhfuil roinnt moltaí a leagadh amach i bpáipéar comhairliúcháin 2020 de chuid RLCMLÓ sa Scéim Ghinearálta 2023. Is ábhar imní ar leith é nár chuir RLCMLÓ an moladh go gcuirfeadh an tAcht 1991 leasaithe le feiceálacht agus soláthar do leanaí atá scartha óna dteaghlach atá ag lorg tearmainn agus leanaí atá faoi chúram an stáit.

 

Tríd an teagmháil a dhéanaimid leis an RLCMLÓ, is é an tuiscint atá ag OOL ná go leagann an Scéim Ghinearálta 2023 amach moltaí le haghaidh athruithe reachtacha ar an Acht 1991 agus go bhfuil an RLCMLÓ in ann iad seo a chur i láthair ag an gcéim seo agus go molfar leasuithe breise ar an Acht 1991, agus ar reachtaíocht ábhartha eile, níos déanaí i gcomhthéacs próisis chun an tAcht 1991 a neartú. Creidimid go bhfuil sé tábhachtach go soláthraíonn an RLCMLÓ amlínte maidir le cathain atá sé ar intinn acu aghaidh a thabhairt ar ábhair nach bhfuil sa Scéim Ghinearálta 2023.

 

Mar fhocal scoir, ba mhaith linn an deis atá á soláthar ag grinnscrúdú réamhreachtach an Choiste ar an Scéim Ghinearálta 2023 a thapú le tabhairt le fios go bhféadfaí machnamh domhain a dhéanamh ar an Scéim Ghinearálta 2023 a úsáid:

 

• chun cosc a chur ar leanaí a chur i gcóiríocht neamhrialáilte agus dualgas reachtúil a bhunú do Tusla lena chinntiú go bhfuil go leor socrúcháin chuí laistigh de gach limistéar riaracháin, lena n-áirítear do leanaí a bhfuil cóiríocht éigeandála ag teastáil uathu;
• a éileamh go bhfuil socrúcháin chúraim mhalartacha gar d’iarbhaile leanaí agus scoileanna ar fhreastail siad orthu, a chinntiú go gcuirtear siblíní sa socrúchán céanna, agus go bhfreastalaíonn siad ar riachtanais na leanaí;
• éileamh do Tusla córas a chur i bhfeidhm chun déagóirí atá i mbaol dúshaothrú gnéasach agus coiriúil á dhéanamh orthu a aithint agus tacaíocht a thabhairt dóibh; agus
• ról Tusla maidir le leanaí faoi chúram gaoil neamhfhoirmiúil agus atá i socrúcháin phríobháideacha chúraim altrama a shoiléiriú.

 

Conclúid

Inár n-aighneacht i scríbhinn chuig RLGÓ i mí Feabhra 2018, chuir OOL fáilte roimh athbhreithniú an Achta 1991 mar dheis ríthábhachtach don Stát a ghealltanas a dhearbhú agus taca reachtaíochta cuí a chur faoina oibleagáidí chun cearta na leanaí lena mbaineann forálacha an Achta 1991 a urramú, a chosaint agus a chomhlíonadh. I dtaca leis seo, spreagamar an Roinn an t-athbhreithniú a úsáid chun creat reachtaíochta láidir a chur i bhfeidhm a leagann ardchaighdeán síos don Stát. Mar a tugadh faoi deara, cuireann OOL fáilte leathan roimh mholtaí éagsúla a leagtar amach sa Scéim Ghinearálta 2023. Ar an iomlán, áfach, is dócha go bhfuil easpa físe agus uaillmhéine ag an Scéim Ghinearálta.

 

Ar an dóigh chéanna, cé go dtuigimid go bhfuil prótacal nua i bhfeidhm maidir le hamlíne do Choistí Oireachtais grinnscrúdú réamhreachtach a dhéanamh ar mholtaí reachtaíochta, tá díomá orainn nár tugadh níos mó ama don Choiste seo a ghrinnscrúdú réamhreachtach na Scéime Ginearálta 2023 a dhéanamh. Cuireadh tús le hathbhreithniú an Achta 1991 cúig bliana ó shin agus i bhfianaise a thábhachtaí atá an reachtaíocht seo do leanaí agus do theaghlaigh lena baineann, creidimid gur cheart níos mó ama a thabhairt don Choiste grinnscrúdú mionsonraithe a dhéanamh ar na moltaí.

 

Go raibh maith agaibh arís as cuireadh a thabhairt dom bualadh libh inniu. Tá mé féin agus mo chomhghleacaithe, Nuala Ward agus Ciara Gill, breá sásta ceisteanna a ghlacadh.

• Bealtaine 2023
• Cineál: Taisceadh